Nói về làng Xuân Bảng
Ngày xưa đầu tiên gọi là Kẻ Ó sau đó họi là Xuân Ổ rồi đến Xuân Bảng. Làng có: Hờ Ó, Cầu Ó, Bãi Ó, Chợ Ó, Đình Ó, Bàu Ó, Đền Ó, Núi Ó. Nay chợ Ó do chiến tranh chống Mỹ giải tán chợ, đình Ó sau cải cách ruộng đất lên xây dựng hợp tác xã, dỡ làm trường học phổ thông.
Làng chia thành hai nhánh lớn là Trung Nội và Ba Giáp. Trung Nội có 5 thẻ (nhất, nhì,...) Ba Giáp có Đông Nội, Đông Ngoại và Trung Ngoại. Làng đầu tiên có 9 xóm (Đầu Xuôi, Đầu Ngược, Xóm Chợ, Mũi Ry, Làng Rú, Bàu Dầy, Ba Ba, Xóm Chùa, Làng Nồi) sau lập thêm xóm Cồn Đông thành 10 xóm.
Sau cách mạng tháng Tám Xuân Bảng đổi tên xã đầu tiên là Nhật Tân, sau đến Nhật Tiến rồi đến Minh Tiến và bây giờ là xã Thanh Yên, Thanh Lương huyện Thanh Chương. Xuân Bảng trước có con dấu riêng của làng, còn Kẻ Nại và Kẻ Đồng thuộc con dấu riêng của họ. Ngày xưa cứ mồng 4 tết làng tổ chức trò bơi giữa Bàu Ó (Ba Giáp và Trung Nội thi với nhau), hát tuồng đêm ngay tại Đình Ó và cứ ba năm một lần lại tổ chức trò xã lễ hội tế thần, hai làng Văn Giai và Xuân Bảng rước kiệu nghinh thần từ đền tả sang đền hữu có ngựa, voi, tướng sĩ đi cùng vui liên hoan trong ba ngày từ mồng 4 đến mồng 7 tháng giêng hạ nêu.
Đền Hữu còn có tên gọi là Đền Cả (hay Đền Ó chính chỉ một ngôi đền) còn Đền Tả là Đền Gang bom đạn Mỹ đã đánh phá nên rước ngày quy tụ về Đền Hữu cùng thờ bấy lâu nay.
Nói về họ Bùi làng Xuân Bảng
Do gia phả gốc không còn chỉ được nghe các người già trước truyền lại ông tổ Bùi Bá Đông bà tổ Bùi Thị Tây vào đây đã lâu lắm rồi. Là một họ khai sinh lập địa vùng này đầu tiên, sau mới đến họ Nguyễn Duy, họ Nguyễn Văn, họ Nguyễn Cảnh và lần lượt các họ khác.
Theo bút tích ngày xưa để lại: "Hà Đông thế hệ thập tam chi, Huynh đệ tam nhân đái ư phụ mẫu". Có nghĩa ông tổ Bùi Bá Đông là thế hệ đời thứ 13 ngoài Bắc vào, gồm 3 anh em mang theo hài cốt cha mẹ vào miền Trung cát táng tại làng Đặng Xá. Từ đó 3 người đi ba hướng. Một người về Phú Lập - Thanh Chương, một người về Đô Lương, một người sang Hà Tĩnh. Người phú lập sinh hai anh em, anh ở Phú Lập, cha và em sang Xuân Ổ là Xuân Bảng nay là xã Thanh Yên, Thanh Lương huyện Thanh Chương (theo phả chí của họ Bùi Thái Bình xã Thanh Mai thì ông tổ của ta là cháu Bùi Cầm Hổ).
Do ông tổ họ Bùi vào đây sớm, có nhiều công lao khai khẩn núi đồi đồng bãi nên trước đây cứ đến ngày mồng bốn tháng giêng hội đồng làng Xuân Bảng tổ chức đến thắm hương tại nhà thờ tổ họ Bùi tộc. Làng còn cắt cho họ Bùi hàng chục ha đất, từ bến Cây Da cừa lên đến cầu Bàu Dầy (tích gọi là vện họ Bùi) cắt phần lớn diện tích núi Giếng, núi Bụt (tích gọi núi Giếng, núi Bụt họ Bùi) cũng chính trên ngọn núi này là nơi họ Bùi táng ngôi mộ tổ. Sau này dời dân lên đồi, họ Bùi đã bốc ngôi mộ tổ về táng tại phía Nam núi Án. Ngoài diện tích đồi lãi làng còn cắt một số rộng của bàu, ruộng chùa để họ làm hương khói phụng thờ tổ tiên.
